Het is de vroege ochtend van 9 april 1917, bij Vimy Ridge, een heuvelrug in Noord Frankrijk. We schrijven Eerste Wereldoorlog, met in de loopgraven Canadese vissers in Engelse legeruniformen. Britse kolonisten die onderdeel uitmaken van het Koloniale Rijk. Het zijn vrijwilligers, strijdend voor een land waar ze nog nooit geweest zijn en amper binding mee hebben. Wat deden deze mannen daar? Over de achtergronden van deze veldslag meer in het artikel ‘de Slag om Vimy Ridge’ (link).

Over the top

Het monument op Vimy Ridge, één van de vele monumenten in Noord Frankrijk en Zuid West België die herinneren aan de bloedige veldslagen uit de Eerste Wereldoorlog.

Vimy Ridge is een heuvelrug die genomen móet worden. Een levensgevaarlijke onderneming, die tot talloze doden en gewonden in de gelederen zal leiden. Twee eerdere aanvallen, een Franse en een Engelse, zijn compleet mislukt ten koste van honderdduizenden doden en gewonden.

En het is ze gelukt, de heuvelrug is veroverd en behouden, een hele prestatie in deze oorlog. Deze Canadezen zijn van origine keiharde zeelui en vissers, ze ontzien zichzelf en anderen niet. Ze weten nauwelijks wat dat is.

Wat deden deze zeelui hier, op deze slachtbank? Wat heeft ze op het idee gebracht hier naar toe te gaan? En wat was hun verwachtingspatroon? De waarheid ligt ver van ons welvarende bevattingsvermogen.

Persoonlijke redenen

We vragen het aan onze Canadese gids tijdens een bezoek aan het slagveld van Vimy Ridge. Was het echt de zo vaak genoemde sociale druk? Het antwoord is intrigerend: de keuze werd niet alleen van buitenaf ingegeven, er waren ook onderliggende persoonlijke redenen om te gaan.

Deze mannen bevoeren met gammele bootjes de Atlantische Oceaan. De verdiensten waren minimaal en langs de kust heerste bittere armoede. Regelmatig keerden de vissers niet terug van zee, de achterblijvers in nog diepere armoede achterlatend.

Economische afweging

Naar het front gaan was daarmee een economische afweging geworden. Het harde leven op zee omwisselen voor het onzekere bestaan in de frontlinie, slechter kon het toch niet worden?

De frontlinie verdiende beter, gegarandeerd 1 dollar per dag plus rantsoenen. Sneuvelen of gewond raken leverde een klein pensioen op voor de nabestaanden, dat zat er met verdrinken op zee niet in. De kans om te sneuvelen of gewond te raken was weliswaar aanwezig maar een onnatuurlijke dood was dagelijkse kost voor deze mannen.

Achteraf bezien is de kans om te sneuvelen vele malen hoger gebleken dan te verongelukken op zee, maar wie wist dat van te voren? En hiermee is oorlogvoeren voor de gewone soldaat een kwestie van overleven geworden, uit liefde voor je familie naar de frontlijn gaan en de kans lopen te sneuvelen, zodat zij in ieder geval een klein nabestaandenpensioen kunnen genieten. Alsof ten strijde trekken tegen andere mensen hetzelfde is als een tochtje naar zee.

Tijdgeest

Deze keuze is het verhaal van de tijdgeest uit het begin van de twintigste eeuw en ingegeven door grote armoede. Armoede die delen van Nederland in die jaren ook kende.

Daarmee zijn de monumenten niet alleen monumenten ter herinnering aan de slachtoffers van de afschuwelijke veldslagen, het zijn ook monumenten van de tijd van vlak na de industriële revolutie. Over hoe de maatschappij in elkaar zat, en hoe mensen met elkaar omgingen. Over de noodzaak een sociaal vangnet te creëren en in stand te houden.

De talloze monumenten en begraafplaatsen zijn niet alleen een aanklacht tegen deze bloedbaden, maar daarmee ook een aanklacht tegen de sociale misstanden die leiden tot het ontstaan van deze ellende.

Zie ook ons artikel ‘De Slag om Vimy Ridge, met meer informatie over hoe het Canadese leger daar terecht is gekomen en het belang van deze slag.

Bronnen:

Rondleiding van een Canadese student op Vimy Ridge (september 2001)

Wikipedia: beschrijving van de veldslag (engels) en over het memorial (Nederlands)

Schapen worden nog altijd als enige toegelaten op het slagveld: hier.